Ondersteuning van rekentaal bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS)

Geplaatst op 2 augustus 2024

Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) hebben een vertraagde taal- en spraakontwikkeling die niet kan worden toegeschreven aan intelligentie, motorische of sociaal-emotionele problemen, of gehoorverlies. TOS beïnvloedt niet alleen hun sociale interacties en grammaticale taalvaardigheden, maar ook hun vermogen om voorbereidend rekenen onder de knie te krijgen. Dit komt doordat rekenen een beroep doet op talige vermogens, zoals het tellen en gebruiken van rekentaal (bijv. termen als "zwaar" en "groter").

Vertraagde Ontwikkeling en Rekentaal

Neuropsychologisch onderzoek toont aan dat dezelfde hersengebieden verantwoordelijk zijn voor zowel talige als rekenkundige taken. Daarom hebben kinderen met TOS vooral moeite met rekentaken die verbale verwerking vereisen, zoals hardop tellen en het ophalen van rekenfeiten uit het geheugen. Ze scoren echter even goed als hun leeftijdsgenoten op niet-verbale rekentaken, zoals het vergelijken en schatten van getallen. Deze kinderen hebben vaak problemen met fonologisch bewustzijn, grammaticale taalvaardigheid en het snel benoemen van woorden en begrippen, wat hun rekenontwikkeling beïnvloedt.

Adviezen voor Ondersteuning

Hier zijn enkele adviezen om de rekenvaardigheden van kinderen met TOS te ondersteunen:

1. Simultaan Taal- en Rekenvaardigheid Stimuleren: Leerkrachten moeten niet alleen focussen op taalvaardigheid, maar ook gelijktijdig de rekenvaardigheid stimuleren. Het bevorderen van beide vaardigheden kan de algemene ontwikkeling van het kind ten goede komen.

2. Beperkt Aantal Taken en Strategieën: Zorg ervoor dat kinderen met TOS een beperkt aantal taken en strategieën krijgen aangeboden. Dit voorkomt overbelasting van het werkgeheugen en helpt hen zich beter te concentreren op de kernconcepten.

3. Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders bij het stimuleren van de taal- en rekenvaardigheid. Ouders kunnen thuis activiteiten uitvoeren die de schoolaanpak ondersteunen, wat leidt tot een consistent leerproces.

4. Gerichte Ondersteuning van Rekentaal:

   • Behoefteanalyse: Identificeer welke rekentaal de kinderen nodig hebben en met welke termen ze al vertrouwd zijn. Onderscheid tussen dagelijkse woorden, schooltaal, vaktaal en specifieke formuleringen.
   • Herformuleren en Voorbeelden Geven: Leerkrachten moeten uitingen van leerlingen herformuleren en nieuwe (reken)taal teruggeven. Ook kunnen ze het correcte gebruik van rekentaal modelleren.
   • Gesprekken en Open Vragen: Voer regelmatig gesprekken met kinderen over rekentaken of alledaagse situaties. Stel open vragen en moedig hen aan om complexe taal te gebruiken. Dit helpt kinderen niet alleen hun reken- maar ook hun taalvaardigheid te ontwikkelen.

5. Langdurige en Intensieve Ondersteuning: Aangezien het verbeteren van taalvaardigheid bij kinderen met TOS tijd kost, is langdurige en intensieve ondersteuning noodzakelijk. Consistente begeleiding kan uiteindelijk leiden tot betere taal- en rekenvaardigheden.

Specifieke Voorbeelden van Rekentaal Ondersteuning

Hier zijn enkele praktische manieren om rekentaal te integreren in het onderwijs:

• Dagelijkse Woorden: Gebruik woorden als "wegen" en "tussen de middag" in rekensituaties.
• Schooltaal: Introduceer termen zoals "bedrag", "hoeveelheid" en "meer/minder" in rekenlessen.
• Vaktaal: Leer kinderen vaktermen zoals "afronden" en "kilogram".
• Specifieke Formuleringen: Gebruik zinnen zoals "als ik er twee bij doe, wordt het…" om kinderen te helpen rekenprocessen te verwoorden.

Rol van Leerkrachten

Leerkrachten spelen een cruciale rol bij het ondersteunen van kinderen met TOS. Ze moeten het goede voorbeeld geven in het gebruik van rekentaal en regelmatig feedback geven op de uitingen van leerlingen. Door een taalrijke omgeving te creëren en kinderen aan te moedigen om hun gedachten te verwoorden, kunnen leerkrachten een significante impact hebben op zowel de taal- als rekenvaardigheid van kinderen met TOS.

Conclusie

Kinderen met TOS hebben specifieke behoeften als het gaat om taal- en rekenonderwijs. Door gericht rekentaal te ondersteunen en zowel taal- als rekenvaardigheden simultaan te stimuleren, kunnen leerkrachten en ouders een belangrijke rol spelen in hun ontwikkeling. Langdurige en intensieve begeleiding, evenals ouderbetrokkenheid, zijn essentieel voor het succes van deze kinderen. Door deze strategieën te implementeren, kunnen kinderen met TOS een stevigere basis krijgen in zowel taal als rekenen, wat hun algehele leerervaring en zelfvertrouwen ten goede komt.

Meer informatie is te vinden op het originele artikel van Wij-leren: Adviezen voor rekentaal bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis.

Geraadpleegde bronnen

• Arvedson, P.J. (2002). Young children with specific language impairment and their numerical cognition. Journal of speech, language, and hearing research, 45(5), 970-982.
• Bishop, D.V.M. (2017). Why is it so hard to reach agreement on terminology? The case of developmental language disorder (DLD). International journal of language & communication disorders, 52(6), 671-680.
• Auris (z.d.). Taal Ontwikkelings Stoornis. Rotterdam: Koninklijke Auris Groep.
• Dehaene, S., Piazza, M., Pinel, P., & Cohen, L. (2003). Three parietal circuits for number processing. Cognitive neuropsychology, 20(3-6), 487-506.
• Donaldson, M. L., Reid, J., & Murray, C. (2017). Can children with developmental language disorder explain actions in terms of intentions?. First Language. doi: https://doi.org/10.1177/0142723717743156
• Gersten, R., Jordan, N. C., & Flojo, J. R. (2005). Early identification and interventions for students with mathematics difficulties. Journal of learning disabilities, 38(4), 293-304.
• Kentalis (z.d.). Heeft Jos ’n TOS? Signalen voor een taalontwikkelingsstoornis (TOS) bij kinderen. Sint-Michielsgestel: Koninklijke Kentalis.
• Kleemans, T., Segers, E., & Verhoeven, L. (2011a). Precursors to numeracy in kindergartners with specific language impairment. Research in Developmental Disabilities, 32(6), 2901-2908.
• Kleemans, T., Segers, E., & Verhoeven, L. (2011b). De achterstand van kinderen met ESM op getalbegrip. Van Horen Zeggen, 52(1), 10-13.
• Kleemans, T., Segers, E., & Verhoeven, L. (2012). Voorspellers van rekenvaardigheid bij kinderen met ESM in groep 3. Van Horen Zeggen, 53(4), 14-18.
• Koponen, T., Mononen, R., Räsänen, P., & Ahonen, T. (2006). Basic numeracy in children with specific language impairment: Heterogeneity and connections to language. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 49(1), 58-73.
• McCormack, J., Baker, E., & Crowe, K. (2017). The human right to communicate and our need to listen: Learning from people with a history of childhood communication disorder, International Journal of Speech-Language Pathology, 20(1), 142-151, doi: 10.1080/17549507.2018.1397747
• Mcgillion, M., Pine, J. M., Herbert, J. S., & Matthews, D. (2017). A randomised controlled trial to test the effect of promoting caregiver contingent talk on language development in infants from diverse socioeconomic status backgrounds. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 58(10), 1122-1131.
• Munk, F., Smit, J., Bakker, A., & Keijzer, R. (2016). Rekenen-wiskunde en taal. Volgens Bartjens – Ontwikkeling en Onderzoek, 36(2), 47-51.
• Norbury, C.F., & Sonuga-Barke, E. (2017). Editorial: New frontiers in the scientific study of developmental language disorders. Journal of child psychology and psychiatry, 58(10), 1065-1067.
• Norbury, C. F., Tomblin, J. B., & Bishop, D. V. (Eds.). (2008). Understanding developmental language disorders: from theory to practice. East Sussex, UK: Psychology press.
• O'Connor, M. C., & Michaels, S. (1993). Aligning academic task and participation status through revoicing: Analysis of a classroom discourse strategy. Anthropology and education quarterly, 24, 318-318.
• Smit, J. (2014). ‘En nu in rekentaal!’ Talige ondersteuning bieden in een meertalige rekenklas. Levende Talen Tijdschrift, 15(3), 28-37.
• Van der Veen, C. (2017). Dialogic classroom talk in early childhood education. (unpublished dissertation). Amsterdam: Vrije Universiteit.