Autonomie van leraren stimuleren verhoogt prestaties van scholen

Leraren voelen zich meer verbonden met de doelen en waarden van hun school wanneer die school hen de gelegenheid biedt zich te ontwikkelen. De school kan de leraren daarvoor stimulerende HRM-activiteiten aanbieden. Over het algemeen maakt dit leraren tevredener dan wanneer zij deze mogelijkheden niet krijgen. Niet alleen het HRM-beleid van de school is van belang, ook de leiderschapsstijl van de schoolleider helpt hieraan mee. Schoolleiders die de autonomie van leraren stimuleren, implementeren namelijk meer HRM-activiteiten. En die hebben dus een positief effect. Zowel op leraren als op de prestaties van scholen.

In het onderzoek, uitgaande van de Erasmus Universiteit Rotterdam, werd nagegaan in hoeverre Human Resource Management (HRM) kan bijdragen aan de prestaties van basisscholen. Het gaat hierbij om zowel effecten van HRM op het welbevinden van de leraren als effecten van HRM op de prestaties van de school. HRM-activiteiten zijn bijvoorbeeld gericht op werving en selectie, ontwikkeling, scholing, beoordeling en het vergroten van autonomie. Zowel op leerkrachtniveau als op schoolniveau blijkt het belangrijk om HRM in te zetten. Ook op hoger niveau is het van belang om HRM-activiteiten aan te bieden en in te zetten. De maatschappij als groter geheel is er namelijk ook bij gebaat wanneer de leraren de kans krijgen om zich te ontwikkelen en zich de houding van het levenslang leren eigen te maken. Zo kunnen zij het immers hun leerlingen aanleren…

Autonomie

De toepassing van HRM heeft een positieve invloed op de mate waarin leraren vinden dat hun baan bij hen past. Ook maken ze zich meer de doelen en waarden van de school eigen. Dat leraren zich thuis voelen in hun organisatie is van belang, omdat hierdoor hun tevredenheid stijgt. Een middel om dit doel te bereiken is de inzet van HRM-activiteiten. Tevreden medewerkers zijn vaker bereid zich in te zetten voor de organisatie, wat kan leiden tot betere prestaties van de school.

Het inzetten van HRM-activiteiten bewijst dat de leraar voldoende kennis, kunde en vaardigheden in huis heeft om zichzelf te ontwikkelen. Dit geeft de leraar zelfvertrouwen, wat nodig is om gebruik te kunnen maken van de professionele ruimte die er is. Deze autonomie, het zich kunnen bewegen in de professionele ruimte, hebben leraren hard nodig. Door de autonomie te vergroten voelt de leraar zich meer eigenaar van zijn eigen werkprocessen, wat merkbaar is in zijn lespraktijk. Hij kan binnen de gestelde kaders zijn eigen keuzes maken in de pedagogische en didactische aanpak in de lespraktijk.        

"Leraren hebben autonomie hard nodig"                     

Leiderschap

De leiderschapsstijl van de schoolleider is van invloed op het ervaren van autonomie door leraren. Hoe meer die leiderschapsstijl gericht is op het vergroten van de autonomie van leraren, hoe meer HRM-activiteiten de leidinggevende implementeert. Voorbeelden van uitspraken die een schoolleider kan doen vanuit de gedachte om autonomie te stimuleren, zijn:

• ‘Wat een goed idee; wat kan ik eraan bijdragen?’
• ‘Neem alle ruimte om het te doen zoals jou goeddunkt, binnen de afgesproken grenzen.’

Schoolleiders blijken met deze autonomie-stimulerende leiderschapsstijl niet alleen het welbevinden van leraren te beïnvloeden, maar ook de prestaties van scholen te vergroten op het gebied van effectiviteit en adaptiviteit.

Schoolprestaties

Het HRM-beleid blijkt geen directe invloed te hebben op de gemiddelde Cito-scores van de school. Wel is er een samenhang tussen HRM en twee andere kwaliteitskenmerken van de school, namelijk effectiviteit en adaptiviteit. Effectiviteit is de mate waarin scholen hun gestelde doelen halen. Adaptiviteit is de mate waarin ze zich aanpassen aan hun omgeving, of leren van signalen uit hun omgeving.

HRM-activiteiten die ervoor zorgen dat de leerkracht zijn werk beter kan uitvoeren, zoals werving, selectie, training en scholing, dragen bij aan de adaptiviteit en effectiviteit van de organisatie. Ook andere activiteiten die de autonomie van leerkrachten vergroten hebben dit effect. HRM-activiteiten die gericht zijn op beloning en beoordeling dragen echter niet bij aan de adaptiviteit en effectiviteit.

Context

Tot slot heeft de context van de school invloed op het succes van HRM-beleid. Het is opvallend dat het gemiddelde leerlinggewicht invloed heeft op hoe leerkrachten de leiderschapsstijl van hun directeuren en de toepassing van HRM-activiteiten ervaren. Hoe hoger het leerlinggewicht (een hoger leerlinggewicht wordt vaak in verband gebracht met laagopgeleide ouders), hoe minder leerkrachten een autonomie vergrotende leiderschapsstijl ervaren en hoe minder HRM-activiteiten zij ervaren.

Naast het welbevinden van de leraren spelen ook hun percepties een rol voor de prestaties van de school. Schoolleiders moeten er daarom op letten dat ze HRM-activiteiten zoals het vergroten van de autonomie niet alleen implementeren, maar dat leraren die ook zo ervaren.

Bronnen

• Janssen, T. (2016). HRM en prestaties in het primair onderwijs. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam.
• Galenkamp, H. en Weijers, F. (2015). Leidinggeven vanuit angst of vanuit autonomie. Verkregen op 15-02-2017 van https://wij-leren.nl/leidinggeven-autonomie.php
• Karels, M. (2016). Professionele vrijheid in het onderwijs. Verkregen op 15-02-2017 van https://wij-leren.nl/professionele-vrijheid.php
• Stevens, L. (2014). Geef de leerkracht zijn vak terug! Verkregen op 15-02-2017 van https://wij-leren.nl/luc-stevens-leerkracht-onderwijs.php
• Bij dit artikel is gebruik gemaakt van het persbericht van het NRO.