Effectieve strategieën voor anderstalige leerlingen in het basisonderwijs: gelijktijdig leren van meerdere vreemde talen

Geplaatst op 14 augustus 2024

In een steeds meer geglobaliseerde wereld wordt meertaligheid steeds belangrijker. Voor anderstalige leerlingen in het basisonderwijs kan het leren van meerdere vreemde talen een uitdaging zijn, maar ook een waardevolle kans voor cognitieve en culturele ontwikkeling. Dit artikel onderzoekt hoe scholen effectief kunnen omgaan met het gelijktijdig leren van meerdere vreemde talen door anderstalige leerlingen en biedt praktische strategieën voor een succesvol leertraject.

Uitdagingen en Kansen voor Anderstalige Leerlingen

Anderstalige leerlingen in het basisonderwijs staan voor specifieke uitdagingen wanneer ze meerdere vreemde talen tegelijk moeten leren. Deze uitdagingen omvatten:

1. Taalverwarring en Overbelasting

   • Taalverwarring: Het gelijktijdig leren van meerdere vreemde talen kan leiden tot verwarring tussen de talen, vooral bij jonge leerlingen die nog bezig zijn met het ontwikkelen van hun taalvaardigheden.
   • Overbelasting: Het leren van verschillende talen kan cognitieve overbelasting veroorzaken, waardoor het moeilijker wordt om nieuwe informatie op te nemen en te verwerken.

2. Culturele en Contextuele Verschillen

   • Culturele Aanpassing: Anderstalige leerlingen moeten zich vaak aanpassen aan verschillende culturele contexten die gepaard gaan met het leren van nieuwe talen. Dit kan invloed hebben op hun motivatie en leerproces.
   • Onderwijsomgeving: De onderwijsomgeving en de manier waarop vreemde talen worden onderwezen, kunnen variëren, wat extra aanpassingsproblemen kan veroorzaken.

Toch biedt meertaligheid ook talrijke voordelen, zoals verbeterde cognitieve vaardigheden, verhoogde culturele bewustzijn, en verbeterde communicatieve mogelijkheden. Het is belangrijk om deze voordelen te benutten door een doordachte en gestructureerde aanpak te hanteren.

Strategieën voor Effectief Gelijktijdig Leren van Meerdere Vreemde Talen

1. Integratie van Taalonderwijs

   • Gelaagd Lesmateriaal: Ontwikkel lesmateriaal dat op verschillende niveaus is afgestemd, zodat leerlingen op hun eigen tempo kunnen leren. Dit betekent dat lesmateriaal en oefeningen worden aangepast aan de taalvaardigheid en het niveau van de leerling.
   • Contextuele Integratie: Integreer de vreemde talen in verschillende contexten en vakken, zoals geschiedenis of aardrijkskunde, zodat leerlingen de talen in diverse situaties gebruiken en versterken. Dit bevordert een breder begrip en gebruik van de taal.

2. Differentiatie in Instructie

   • Persoonlijke Leerdoelen: Stel persoonlijke leerdoelen op voor elke leerling op basis van hun individuele taalvaardigheden en behoeften. Dit helpt om gerichte ondersteuning te bieden en de voortgang te monitoren.
   • Onderwijsstrategieën: Gebruik verschillende instructiemethoden, zoals visuele hulpmiddelen, hands-on activiteiten, en interactieve oefeningen, om tegemoet te komen aan de diverse leerstijlen van leerlingen.

3. Ondersteuning door Taalmodellen en Immersie

   • Taalmodellen: Gebruik moedertaalsprekers en ervaren taaldocenten als taalmodellen om leerlingen te inspireren en hen te helpen bij het ontwikkelen van een authentiek taalgebruik.
   • Taalimmersiemethoden: Implementeer taalimmersiemethoden waarbij leerlingen worden ondergedompeld in de vreemde talen door middel van dagelijkse activiteiten en interacties. Dit bevordert een natuurlijker en vloeiender gebruik van de taal.

4. Betrekken van Ouders en Gemeenschap

   • Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders bij het taalonderwijs door hen te informeren over de voortgang en hen te betrekken bij taalactiviteiten thuis. Dit kan door middel van workshops, informatiebrieven, en interactieve ouderavonden.
   • Community-Engagement: Stimuleer samenwerking met de gemeenschap en culturele organisaties om aanvullende leermogelijkheden en ondersteuning te bieden. Dit kan door middel van culturele evenementen, taalworkshops, en uitwisselingsprogramma’s.

5. Gebruik van Technologie en Digitale Hulpmiddelen

   • Digitale Leerplatforms: Maak gebruik van digitale leerplatforms en apps die specifiek zijn ontworpen voor het leren van vreemde talen. Deze tools kunnen interactieve oefeningen, games, en multimedia-inhoud bieden die het leren aantrekkelijker maken.
   • Online Taaluitwisselingen: Faciliteer online taaluitwisselingen met moedertaalsprekers of andere taalleerders via digitale communicatiemiddelen. Dit biedt leerlingen de kans om hun taalvaardigheden in een realistische context te oefenen.

6. Regelmatige Evaluatie en Feedback

   • Voortgangsmonitoring: Voer regelmatig evaluaties uit om de voortgang van leerlingen te beoordelen en eventuele problemen vroegtijdig te identificeren. Gebruik assessments om te bepalen welke gebieden extra aandacht nodig hebben.
   • Constructieve Feedback: Bied constructieve en opbouwende feedback aan leerlingen. Dit helpt hen om te begrijpen waar ze staan in hun leerproces en hoe ze hun taalvaardigheden kunnen verbeteren.

Praktijkvoorbeelden van Effectieve Aanpak

1. Gelaagd Lesmateriaal en Contextuele Integratie

   • Voorbeeld: In een basisschool werd een geïntegreerde benadering toegepast waarbij geschiedenislessen in de doeltaal werden gegeven. Dit hielp leerlingen niet alleen de taal te leren, maar ook de inhoud van het vak te begrijpen, wat het taalverwervingsproces versterkte.

2. Differentiatie en Persoonlijke Leerdoelen

   • Voorbeeld: Een school ontwikkelde een gepersonaliseerd leerprogramma waarbij leerlingen op basis van hun taalvaardigheid verschillende niveaus van lesmateriaal kregen. Dit stelde hen in staat om in hun eigen tempo te leren en hun voortgang te volgen.

3. Taalmodellen en Immersie

   • Voorbeeld: Een taalschool gebruikte moedertaalsprekers om gespreksgroepen te leiden, waarbij leerlingen dagelijks gesprekken in de vreemde taal voerden. Dit zorgde voor een authentieke leerervaring en verbeterde hun spreekvaardigheid aanzienlijk.

Aanbevelingen voor Implementatie

1. Start met Pilotprojecten

   • Kleine Stappen: Begin met pilotprojecten om de effectiviteit van verschillende differentiatie- en immersiemethoden te testen. Dit helpt bij het identificeren van wat het beste werkt voor jouw leerlingen en biedt mogelijkheden om de aanpak te verfijnen.

2. Bied Professionele Ontwikkeling aan Leraren

   • Training en Workshops: Zorg voor training en professionele ontwikkeling voor leraren over het effectief onderwijzen van meerdere vreemde talen aan anderstalige leerlingen. Dit helpt hen om de juiste technieken en strategieën toe te passen.

3. Evalueer en Pas Aan

   • Regelmatige Evaluatie: Voer regelmatige evaluaties uit van het leerproces en de effectiviteit van de gebruikte strategieën. Gebruik deze feedback om de aanpak aan te passen en te verbeteren.

Conclusie

Het gelijktijdig leren van meerdere vreemde talen door anderstalige leerlingen in het basisonderwijs kan zowel uitdagend als verrijkend zijn. Door effectieve strategieën toe te passen, zoals gelaagd lesmateriaal, differentiatie in instructie, en het gebruik van technologie, kunnen scholen de leerrendementen optimaliseren en de taalvaardigheden van hun leerlingen versterken. Het betrekken van ouders en de gemeenschap, evenals het bieden van regelmatige feedback en ondersteuning, zijn cruciaal voor een succesvol leertraject. Met een doordachte en flexibele benadering kunnen scholen de voordelen van meertaligheid benutten en anderstalige leerlingen helpen om hun volledige potentieel te bereiken.

Geraadpleegde bronnen

• Cenoz, J. (2013). The influence of bilingualism in third language acquisition: Focus on multilingualism. Language Teaching, 46(1), 71-86.
• De Houwer, A. (2007). Parental language input patterns and children's bilingual use. Applied Psycholinguistics, 28, 411–424.
• Driessen, G., Krikhaar, E., Graaff, R. de, Unsworth, S., Leest, B., Coppens, K., & Wierenga, J. (2016). Evaluatie pilot Tweetalig Primair Onderwijs: Startmeting schooljaar 2014/2015. Flankerend onderzoek Tweetalig primair onderwijs.
• Nijmegen: ITS https://www.nuffic.nl/onderwerpen/tweetalig-primair-onderwijs-tpo/#onderzoeksresultaten
• Enever, J. (ed.) (2011). ELLiE Early Language Learning in Europe. Evidence from the ELLiE Study. London: British Council. https://www.teachingenglish.org.uk/sites/teacheng/files/B309%20ELLiE%20Book%202011%20FINAL.pdf
• Goorhuis-Brouwer, S. & de Bot, K. (2005). Heeft vroeg vreemde-talenonderwijs een negatief effect op de Nederlandse taalontwikkeling van kinderen? Levende Talen Tijdschrift, 3, 3-7.
• Goorhuis-Brouwer, S. & de Bot, K. (2010). Impact of early English language teaching on L1 en L2 development in children in Dutch schools. International Journal of Bilingualism, 14(3), 289-302.
• Gros, E. (2018). Multilingual children in early partial Dutch-English immersion in the Netherlands (masterscriptie taalwetenschap). Radboud Universiteit Nijmegen.
• Jenniskens, T., Leest, B., Wolbers, M., Bruggink, M., Dood, C., Krikhaar, E. (2017). Zicht op vroeg vreemde talenonderwijs. Monitoringsonderzoek maximaal 15% Engels/Frans/Duits in het basisonderwijs (rapport in opdracht van het Ministerie van OCW). Nijmegen: KBA. https://www.kbanijmegen.nl/doc/pdf/Zicht_op_vroeg_vreemdetalenonderwijs.pdf
• Jenniskens, J., Leest, B., Wolbers, M., Krikhaar, E., Teunissen, C., Graaff, R. de, Unsworth, S., Coppens, K. (2018). Evaluatie pilot Tweetalig Primair Onderwijs. Vervolgmeting schooljaar 2016/17. Flankerend onderzoek Tweetalig primair onderwijs. Nijmegen: KBA. https://www.nuffic.nl/onderwerpen/tweetalig-primair-onderwijs-tpo/#onderzoeksresultaten
• Kennisrotonde (2017a). Is het wenselijk om in klas 1 en 2 van het basisonderwijs Engels aan te bieden aan kinderen met een achterstand in het Nederlands? (KR. 159).
• Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/engels-aanbieden-aan-kinderen-met-een-achterstand-in-nederlands/
• Kennisrotonde (2017b). Wat leidt tot hogere leeropbrengsten: onderwijs in een vreemde taal kort en intensief te programmeren, of om het over een langere periode minder intensief aan te bieden? (KR. 298). Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/vreemde-talen-mbo/
• Kennisrotonde (2018). Wat is er bekend over de invloed van de kennis en vaardigheid in een moderne vreemde taal op het leren en gebruik van een andere moderne vreemde taal? (KR.357). Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/meerdere-taaltoetsen-per-dag/
• Krikhaar, E. (2014). Vvto in Europees perspectief. In: A. Corda, K. Philipsen en R. de Graaff (red). Handboek vroeg vreemde talenonderwijs. Engels op de basisschool. Bussum: Coutinho.
• Nikolov, M. & Mihaljevic Djigunovic, J. (2011). All Shades of Every Color: An Overview of Early Teaching and Learning of Foreign Languages. Annual Review of Applied Linguistics, 31, p. 95-119. https://www.researchgate.net/publication/231753666-All-Shades-of-Every-Color-An-Overview-of-Early-Teaching-and-Learning-of-Foreign-Languages
• Prijs, E. (2018). The English and Nederlandse woordenschat. Een onderzoek naar de Nederlandse en Engelse woordenschat van Nederlandse leerlingen en NT2- leerlingen in groep 3 van het Tweetalig Primair Onderwijs. (bachelorscriptie taalwetenschap). Radboud Universiteit Nijmegen.
• Ruijven, B. van, & Ytsma, J. (2008). Trijetalige skoalle yn Fryslân: Onderzoek naar de opbrengsten van het drietalige onderwijsmodel in Fryslân. https://www.nuffic.nl/publicaties/trijetalige-skoalle-yn-frysl%C3%A2n/
• Saxton, M. (2017), Child Language Acquisition and Development. 2nd Revised Edition.
• London: Sage Publications Ltd
• Schaerlaekens, A. (2008). De taalontwikkeling van het kind. Groningen: Wolters- Noordhoff.
• Schepens, J. J., van der Slik, F., & van Hout, R. (2017). L1 and L2 Distance Effects in Learning L3 Dutch. Language Learning, 66(1), 224-256.
• Slik, F.W.P. van der, (2010). Acquisition of Dutch as a second language: The explanative power of cognate and genetic linguistic distance measures for 11 West-European first languages. Studies in Second Language Acquisition, 32, 401-432.
• SLO, Tussendoelen en Leerlijn Engels: http://tule.slo.nl/Engels/F-KDEngels.html
• Unsworth, S., Persson, L., Prins, T. & De Bot, K. (2014). An investigation of factors affecting early foreign language learning in the Netherlands. Applied Linguistics, 36 (5), 527-548.
• Van den Berg, W. (2011). Do you speak English? Yes, we do! Een onderzoek naar vroeg vreemdetalenonderwijs Engels aan (allochtone) basisschoolleerlingen (masterscriptie Nederlands als tweede taal). Universiteit van Amsterdam.
• Van den Broek, E. (2012). Early foreign language learning in primary education. A study of English language proficiency in The Netherlands and Europe. (masterscriptie taalwetenschap). Radboud Universiteit Nijmegen.