Ga tot de mier!

>> Ga tot de mier! direct bestellen.

Een goed werkend team zien? Ga dan door de knieën bij een mierenkolonie. Mieren zijn een schitterend voorbeeld van teamwork zonder een duidelijke leider. Dit inspireerde Alex de Bruijn tot het schrijven van het boek ‘Ga tot de mier! – Een mierenparabel met lessen voor mensenorganisaties'.

Het boek Ga tot de mier! bestaat uit twee delen:

• Deel 1: Een mierenparabel
• Deel 2: Een korte uitwerking van belangrijke lessen uit de parabel

Waarom zijn mieren zo interessant?

Leren van mieren is uiterst actueel in deze tijd, waarin veel belangstelling is voor zelfsturing. Organisaties zoals Buurtzorg Nederland schieten als paddenstoelen uit de grond. Het geheim? De visie erachter is dat professionals de kennis en kunde hebben om het primaire proces aan te kunnen sturen. En dan blijkt dat er veel minder leidinggevenden nodig zijn… 

Deel 1: Een mierenparabel

In de mierenkolonie heeft elke groep mieren zijn eigen taak. Er zijn verkenners, voedselverzamelaars, afvalwerksters en nestonderhouders. Samen zorgen ze ervoor dat de kolonie overleeft. Maar in deze kolonie gaat het mis, helaas. 

De voedselverzamelaars vinden zichzelf belangrijker dan de rest. Hún werk, dat doet er toe. Zíj zorgen voor het voedsel, daarom verdienen zij meer voedsel. Elke dag eten ze zich vol met het voedsel dat ze vinden, ze vergeten dat dit voedsel opgezocht is door de verkenners. Ze nemen het overschot mee naar het nest, en daar moet de rest het maar mee doen. De voedselverzamelaars worden steeds dikker en trager, de anderen vermageren en verhongeren. Het gevolg? Onvrede en wraak. Het loopt steeds meer uit de hand…

Zo gaat het niet goed, daar zijn alle mieren het over eens. Er wordt een werkgroep ingesteld, die onderzoek doet naar deze onverkwikkelijke gang van zaken. De werkgroep gaat ‘out-of-the-nest’ denken en doet op een originele manier bizarre ontdekkingen. Na het uitbrengen van verslag, concludeert een oude, wijze mier:

‘We zijn vergeten wat onze kracht is: werken als een team en denken in geheel.’

Om deze ellende voortaan te voorkomen, maken de mieren heldere afspraken. Het duurt niet lang, of de sterk vermagerde mieren krijgen weer vlees op hun botten…

Deel 2: Een korte uitwerking van belangrijke lessen uit de parabel

Begin met het waarom

Elke mier in de kolonie weet wat hij doet, en hoe hij dat doet. Maar waarom ze iets doen? Daar hebben ze geen idee van. Een les: Begin communicatie met het ‘waarom’, en werk vandaaruit via het ‘hoe’ naar het ‘wat’. Dan kom je terecht bij de bedoeling.

Verschil moet er zijn

In de parabel zijn vier soorten werkers: verkenners, voedselverzamelaars, afvalwerksters en nestonderhouders. Ze zijn te vergelijken met de vier typen medewerkers die je in organisaties kunt onderscheiden:

• Trainees. Dit zijn (jonge) mensen met talenten, die nog wel gericht moeten worden op de gemeenschappelijke ambitie.
• Productietijgers. Dit zijn de harde werkers, die de organisatie draaiende houden.
• Sterren. Dit zijn de getalenteerde, innovatieve medewerkers. Ze zien veel uitdagingen.
• Vertellers. Deze mensen zijn aan het einde van hun professionele Latijn gekomen.

Behalve de vertellers leveren alle typen een eigen, nuttige bijdrage. Elk type medewerker heeft een andere benadering en feedback nodig.

Erken ongelijkheid en benut kwaliteit

Elk mens is uniek en heeft zijn eigen kwaliteiten. Erken deze ongelijkheid. Dat is de basis voor een professionele cultuur.

Trigger de trainee

In de parabel krijgen trainees niet de kans om nieuwe dingen te leren. Jammer! Geef trainees de kans om te ontwikkelen. Dit kan door een trainee te koppelen aan een ster; een meester-gezelrelatie.

Putten en delen

De mieren vonden plaatsen met een overvloed aan voedsel. Ook voor professionals is het belangrijk om bronnen te hebben, waar je uit kan putten. Dit kunnen boeken, artikelen, experts, etc. zijn. Wat nog belangrijker is: het delen van de leerzame informatie.

Samen jezelf zijn

Zoals het bij de mieren is, zo is het ook in organisaties: Een teamlid is niet alleen een deel van het geheel, maar vormt sámen met anderen het geheel. In een professionele cultuur is sprake van gezamenlijke verantwoordelijkheid en individuele aansprakelijkheid.

Feedback helpt

De mieren hadden geen zin om aan de bel te trekken, toen het mis ging. Waarom niet? De klokkenluider is de klos, er zal wel niets veranderen en het wordt er niet gezelliger op. Helaas. Het is juist belangrijk om transparant, eerlijk en op tijd te communiceren. Feedback speelt hierin een belangrijke rol.

Luisteren, luisteren, luisteren

Eerst luisterden de mieren niet echt naar elkaar. En dát is juist zo belangrijk. Stephen Covey stelt: ‘Eerst begrijpen, dan begrepen worden.’ Niet luisteren met de bedoeling om antwoord te kunnen geven, maar luisteren om de ander te begrijpen.

Systeemdenkers gevraagd

De oude, wijze mier in de parabel concludeert: ‘We zijn vergeten wat onze kracht is: werken als een team en denken in geheel.’ Onze wereld bestaat niet uit losse feiten, maar uit verbanden en relaties. Systeemdenken laat de samenhang tussen dingen zien. Systeemdenken houdt een verschuiving in:

• Van reageren naar samen creëren.
• Van korte termijn naar lange termijn.
• Van ik naar wij.
• Van delen naar geheel.

Toon leiderschap

De mieren maken aan het einde afspraken; dit zijn acht aspecten van leiderschap:

• We zijn duidelijk over wie we zijn, wat we samen hebben en willen bereiken en waarom we dat willen bereiken.
• We inspireren elkaar door het goede voorbeeld te geven en we betrekken elkaar bij onze plannen.
• We communiceren op tijd en eerlijk, we luisteren vooral goed naar de ander.
• We zijn duidelijk over wat we van elkaar verwachten en we geven elkaar daar feedback op.
• We treden op tegen degenen die niet (meer) goed meewerken of die geen goed werk (meer) leveren.
• We zorgen er met elkaar voor dat we het belangrijkste werk kunnen doen en we houden alles wat ons daarvan afhoudt tegen.
• We hebben een dienende en bescheiden houding.
• We zorgen ervoor dat we werk doen dat bij ons past en ons voldoende uitdaagt.

Deze aspecten gaan minder uit van individualistisch leiderschap (zoals Covey), maar meer vanuit leiderschap als een groepsverschijnsel. Individu en groep kunnen wisselend op de voorgrond staan.

Gespreksvragen

Aan het einde van elk hoofdstuk staan gespreksvragen. Enkele voorbeelden:

• Werken jullie met breed gedeelde kernwaarden? Welke?
• Worden er in jullie team meer vragen gesteld of antwoorden gegeven?
• Hoe worden de kwaliteiten van teamleden benut?
• Is er in jullie team sprake van of kans voor meester-gezel relaties? Welke koppels zouden jullie kunnen maken?
• Wat is voor jullie ‘goed geestelijk voedsel?’ Door wie of wat laten jullie je inspireren?’
• Typeer de feedbackpraktijk in jullie organisatie met drie kernwoorden. Vergelijk met je collega’s. Wat zijn overeenkomsten, wat zijn verschillen?

Aan de hand van deze vragen kun je in dialoog als team of als management.

Tot slot

De titel van het boek komt uit het Bijbelboek Spreuken: ‘Ga tot de mier, luiaard, zie zijn wegen en word wijs. Hoewel hij geen aanvoerder heeft, geen leidinggevende of heerser, maakt hij zijn eten gereed in de zomer, verzamelt hij zijn voedsel in de oogsttijd.’ (Spreuken 6: 6-8). De auteur ziet de Bijbel als belangrijkste gids en inspiratiebron. Boven elk hoofdstuk staat een toepasselijke spreuk. Deze spreuken triggeren om je verder te verdiepen in Salomo’s wijsheden. 

De parabel is goed bedacht en doorspekt met humor en grappige woordspelingen. De lessen liggen er soms een beetje dik op, maar dat is niet storend. Wat mij betreft had de parabel nog wel even door mogen gaan. De parabel heeft een happy end: dit is een wenkend perspectief voor elke organisatie.

In de uitwerking van de lessen stipt de auteur verschillende thema’s aan: professionele leergemeenschappen (PLG’s), SWOT, effectief leiderschap, etc. Soms is het erg beknopt, de PLG-bril en de 5x-waarom-tool verdienen wat meer uitleg. Al deze thema’s worden kort behandeld, ze geven een aanzet om je er verder in te verdiepen. Dat kan met de interessante boeken uit de literatuurlijst.

In het boek staan telkens stukjes ‘uit de natuur’. Daarin staat hoe het in een mierenkolonie gaat.

Alex’ zoon Leonard tekende karakteristieke illustraties bij de parabel. De auteur brengt hiermee zijn eigen statement in de praktijk:

Elk mens is uniek, benut kwaliteiten

Het is leuk bedacht om een stuk onderwijstheorie op zo’n manier te verpakken. Dit zal beelddenkers en mensen die niet van taaie stuff houden ongetwijfeld aanspreken. Het boek houdt een spiegel voor en laat je nadenken: Wat is jouw rol in het team? Het is een praktisch hulpmiddel in het gesprek over/met het team. De prijs van het boek maakt het aantrekkelijk om voor elk teamlid een exemplaar aan te schaffen. 

Dit is geen boek om alleen maar te lezen, maar een boek om te doén.

Bestellen

N.a.v. De Bruijn, A. Ga tot de mier – Een mierenparabel met lessen voor mensenorganisaties (2015), Boekscout, ISBN 978 94 022 2203 6, 81 blz. € 14,95.

Bestellen

Het boek Ga tot de mier! is te bestellen via: