Begeleiding van mbo-studenten: succesvol zelfsturend leren

Geplaatst op 14 augustus 2024

Zelfsturend leren is een cruciaal aspect van het mbo-onderwijs, waarbij studenten de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. Het vermogen om zelfstandig en effectief te leren is niet alleen belangrijk voor academisch succes, maar ook voor persoonlijke ontwikkeling en professionele groei. Dit artikel verkent strategieën voor het succesvol begeleiden van mbo-studenten in zelfsturend leren, met een focus op het versterken van hun zelfstandigheid en leercompetenties.

Wat is Zelfsturend Leren?

Zelfsturend leren verwijst naar het proces waarbij studenten actief verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leeractiviteiten. Dit omvat het stellen van leerdoelen, het plannen van leeractiviteiten, het monitoren van voortgang en het evalueren van resultaten. Het zelfsturend leren helpt studenten om onafhankelijk te worden, kritisch te denken en hun eigen leerstrategieën te ontwikkelen.

Belang van Zelfsturend Leren in het MBO

Zelfsturend leren speelt een essentiële rol in het mbo-onderwijs om verschillende redenen:

1. Voorbereiding op de Arbeidsmarkt: De arbeidsmarkt vereist vaak dat werknemers zelfstandig kunnen werken en problemen kunnen oplossen zonder constante supervisie. Zelfsturend leren bereidt studenten voor op deze realiteit door hen de vaardigheden aan te leren om zelfstandig te functioneren.

2. Verhoogde Leerresultaten: Studenten die in staat zijn om zelfsturend te leren, kunnen hun leerprocessen beter afstemmen op hun persoonlijke behoeften en voorkeuren. Dit leidt vaak tot diepgaander leren en betere resultaten.

3. Persoonlijke Groei: Het ontwikkelen van zelfsturing bevordert niet alleen academische prestaties, maar ook persoonlijke vaardigheden zoals zelfdiscipline, verantwoordelijkheid en zelfmotivatie.

Strategieën voor Begeleiding van Zelfsturend Leren

Om mbo-studenten succesvol te begeleiden in zelfsturend leren, kunnen leerkrachten en mentoren verschillende strategieën toepassen:

1. Stel Duidelijke Doelen: Help studenten bij het stellen van specifieke, meetbare, haalbare, relevante en tijdgebonden (SMART) leerdoelen. Dit biedt hen een duidelijk kader voor hun leeractiviteiten en helpt hen om gefocust te blijven.

2. Zelfreflectie: Moedig studenten aan om regelmatig zelfreflectie toe te passen. Dit kan door middel van reflectieverslagen of gesprekken over hun voortgang en leerstrategieën. Zelfreflectie helpt studenten om inzicht te krijgen in hun sterke punten en gebieden die verbetering behoeven.

3. Leervoorkeuren Identificeren: Ondersteun studenten bij het ontdekken van hun leervoorkeuren en -stijlen. Dit stelt hen in staat om hun leerstrategieën af te stemmen op wat het beste werkt voor hen, waardoor ze effectiever kunnen leren.

1. Leerstrategieën Onderwijzen: Bied instructie in effectieve leerstrategieën zoals tijdmanagement, notuleren, en het gebruik van geheugensteuntjes. Het aanleren van deze vaardigheden helpt studenten om hun leerproces beter te organiseren en te optimaliseren.

2. Ondersteuning bij Planning: Help studenten bij het plannen van hun leeractiviteiten door gebruik te maken van schema’s, checklists en planningshulpmiddelen. Dit ondersteunt hen bij het organiseren van hun tijd en taken.

3. Creëer een Leeromgeving: Zorg voor een leeromgeving die zelfsturend leren bevordert. Dit omvat het bieden van toegang tot relevante bronnen, het creëren van een ondersteunende atmosfeer en het aanmoedigen van een cultuur van zelfverantwoordelijkheid.

1. Zelfmotivatie Stimuleren: Moedig studenten aan om interne motivatiebronnen te vinden, zoals persoonlijke interesses en doelen. Bespreek met hen hoe hun studie gerelateerd is aan hun toekomstige carrière en persoonlijke ambities.

2. Beloningen en Erkenning: Erken en beloon voortgang en prestaties, zowel grote als kleine. Dit kan studenten motiveren en hen een gevoel van voldoening geven dat hen aanmoedigt om door te gaan.

3. Ondersteunende Feedback: Geef constructieve en ondersteunende feedback die gericht is op groei en verbetering. Feedback moet specifiek zijn en studenten helpen begrijpen hoe ze hun leerstrategieën kunnen aanpassen en verbeteren.

1. Regelmatige Evaluaties: Moedig studenten aan om regelmatig hun voortgang te evalueren. Dit kan door middel van voortgangsgesprekken, zelfevaluatieformulieren of het bijhouden van een leerlogboek.

2. Flexibiliteit en Aanpassing: Help studenten bij het leren van het aanpassen van hun leerstrategieën op basis van evaluatiegegevens. Dit bevordert een proactieve benadering van hun leerproces en helpt hen om effectievere strategieën te ontwikkelen.

3. Ondersteuning bij Problemen: Bied ondersteuning en begeleiding aan studenten die worstelen met zelfsturend leren. Dit kan door middel van één-op-één gesprekken, aanvullende middelen of extra ondersteuning bij specifieke problemen.

1. Peer Learning: Moedig samenwerking en peer learning aan door studenten in groepen te laten werken of door peer-coaching te implementeren. Dit kan studenten helpen om van elkaar te leren en verschillende perspectieven te ontdekken.

2. Netwerken: Stimuleer studenten om contact te maken met professionals en experts in hun vakgebied. Dit kan hen helpen om hun netwerk uit te breiden en inspiratie en begeleiding van buiten de klas te ontvangen.

3. Ondersteunende Gemeenschappen: Creëer gemeenschappen van praktijk en leergemeenschappen waarin studenten ervaringen kunnen delen en elkaar kunnen ondersteunen bij hun leerdoelen.

Evaluatie en Aanpassing van Begeleidingsstrategieën

Het is belangrijk om de effectiviteit van begeleidingsstrategieën regelmatig te evalueren en aan te passen. Dit kan door:

1. Feedback van Studenten: Vraag regelmatig feedback van studenten over hun ervaringen met zelfsturend leren en de begeleiding die ze ontvangen. Dit kan waardevolle inzichten bieden in wat goed werkt en wat verbeterd kan worden.

2. Analyse van Resultaten: Analyseer de leerresultaten en voortgang van studenten om te beoordelen of de toegepaste strategieën effectief zijn in het bevorderen van zelfsturend leren.

3. Doorlopende Professionele Ontwikkeling: Zorg ervoor dat leerkrachten en mentoren zich blijven ontwikkelen in hun rol als begeleiders van zelfsturend leren. Dit kan door deelname aan trainingen en het bijhouden van de nieuwste onderzoek en best practices op dit gebied.

Conclusie

Zelfsturend leren is een essentieel onderdeel van het mbo-onderwijs dat studenten voorbereidt op de eisen van de moderne arbeidsmarkt en hun persoonlijke ontwikkeling bevordert. Door effectieve begeleiding en ondersteuning kunnen leerkrachten mbo-studenten helpen om zelfstandigheid te ontwikkelen en hun leerpotentieel te maximaliseren. Het bevorderen van zelfbewustzijn, het ontwikkelen van leervaardigheden, het versterken van motivatie, en het faciliteren van zelfevaluatie en samenwerking zijn sleutelfactoren in het succes van zelfsturend leren. Door voortdurend te evalueren en aan te passen, kunnen begeleiders ervoor zorgen dat hun benadering effectief blijft en afgestemd is op de behoeften van de studenten.

Geraadpleegde bronnen 

• De Greef, M. (2009). Leren voor Leven: Een eigen plek in het dagelijks leven. Velp: Spectrum CMO Gelderland. http://www.arteduc.nl/PDF/Rapport Onderzoek Leren voor Leven M de Greef.pdf
• De Greef, M., & Bohnenn, E. (2011). Ondersteuning en certificering van digitaal leren voor laaggopgeleiden: Kaders voor een digitale leer- en oefenomgeving. ’s-Hertogenbosch: Artéduc. https://oefenen.nl/assets/Over ons/Publicaties/Ondersteuning-en-certificering-van-digitaal-leren-voor-laagopgeleiden.pdf?type=file
• Gerber, P.J. (2012). The Impact of Learning Disabilities on Adulthood: A Review of the Evidenced-Based Literature for Research and Practice in Adult Education. Journal of Learning Disabilities 45 (1), 31 - 46. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1021.4149&rep=rep1&type=pdf
• Glahn, C., Specht, M., & Koper, R. (2007). Smart Indicators on Learning Interactions. Computer Science Vol. 4753, 56 – 70. https://core.ac.uk/download/pdf/55533951.pdf
• Glaudé, M., & Van Eck, E. (2012). Lesgeven aan leerlingen op mbo-niveau 1 en 2: Een competentieprofiel voor docenten. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. http://www.kortlopendonderzoek.nl/organisatie-pdf/PO97-Lesgeven-aan-leerlingen-op-mbo-niveau-1-en-2.pdf
• Grace, L.J., & Smith, P.J. (2001). Flexible delivery in the Australian vocational education and training sector: Barriers to success identified in case studies of four adult learners. Distance Education, 22(2), 196 - 211. https://doi.org/10.1080/0158791010220202
• Groenenberg, & Hermanussen J. (2012). Docent in mbo niveau 1 of 2, een vak apart. Den Bosch/Utrecht: ecbo. https://ecbo.nl/25102016/wp-content/uploads/2016/12/ecbo.12-131-Docent-in-mbo-niveau-1-of-2.-Een-vak-apart.pdf
• Groeneveld, M.J., & Van Steensel, K. (2009). Kenmerkend mbo: Een vergelijkend onderzoek naar de kenmerken van mbo-leerlingen, vmbo-leerlingen en de generatie Einstein. Hilversum: Hiteq. http://www.beteronderwijsnederland.nl/files/Kenmerkend-Mbo-20091.pdf
• Heemskerk, I.M.C.C., Eck, E. van, Buisman, M., & Sligte, H. (2018). Samen op weg naar een startkwalificatie. Evaluatie van vsv-projecten in het programma Kansen voor Jongeren van het Oranje Fonds. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. https://www.oranjefonds.nl/sites/default/files/atoms/files/Kohnstamm - Op weg naar een startkwalificatie.pdf
• NRO Kennisrotonde. (2019). Wat zijn kenmerken van mbo-studenten en presteren zij beter als de onderwijsaanpak wordt afgestemd op die kenmerken?. Retrieved: 29-04-2019. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/kenmerken-mbo-leerlingen/
• Ratio, C., & Hall, D. (1999). Mentoring Urban Youth in the Postâ€Âindustrial City: some guiding principles based on developed notions of situated learning and a cognitive mentoring model of Initial Teacher Education. Mentoring and Tutoring, 6:3, 61 - 75. https://doi.org/10.1080/0968465990060305
• Raemdonck, I. (2006). Self-directedness in learning and career processes: A study in lowerqualified employees in Flanders. Gent: Universiteit van Gent. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.464.6018&rep=rep1&type=pdf
• Raemdonck, I., De Grip, A., Segers, M., Thijssen, J. G. L., & Valcke, M. (2008). Zelfsturing in leren en loopbaan als predictoren van employability bij laaggeschoolde werknemers. Gedrag en organisatie 21(4), 386 - 405.
• Ryan, R., & Deci, E. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being. American Psychologist, 55(1), 68 - 78. https://selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2000-RyanDeci-SDT.pdf
• Tighe, E.L., Barnes, A.E., Connor, C.M., & Steadman, S.C. (2013). Defining Success in Adult Basic Education Settings: Multiple Stakeholders, Multiple Perspectives. Reading Research Quarterly, 48 (4), 415 – 435. https://doi.org/10.1002/rrg.57
• Tomas, V., Vanlamsbrouck, S., & Peeters, J. (2019). Zelfsturend leren: het heft in eigen handen. Retrieved: 23-04-2019. http://volwassenenleren.nl
• Van der Steeg, M., Van Elk, R., & Webbink, D. (2012). Does intensive coaching reduce school dropout? Evidence from a randomized experiment. Den Haag: CPB. https://www.schooleducationgateway.eu/files/esl/uploads/a01b44e.pdf
• Vanslambrouck, S. (2018). Being successful in blended adult education: a person-centered approach (Ongepubliceerd doctoraatsproefschrift). Brussel: Vrije Universiteit Brussel. http://www.iwt-alo.be/wp-content/uploads/2014/11/PhD-SilkeVanslambrouck.pdf
• Vos, M., De Vries, M., & Duvekot, C. (2007). Handreiking Wmo en Laaggeletterdheid. Den Haag: Ministerie van VWS/VNG. https://vng.nl/files/vng/nieuws-attachments/2018/print-handreiking-pgb-20190313.pdf