De rol van middenmanagers in de positieve beïnvloeding van de leercultuur in vo-scholen

Geplaatst op 22 augustus 2024

Middenmanagers spelen een cruciale rol in het onderwijsveld, vooral in het voortgezet onderwijs (VO). Hun invloed strekt zich uit tot verschillende aspecten van schoolmanagement en kan een aanzienlijke impact hebben op de leercultuur binnen hun scholen. Dit artikel onderzoekt hoe middenmanagers in het VO een positieve invloed kunnen uitoefenen op de leercultuur, de bijbehorende voordelen en de strategische benaderingen die hen kunnen helpen bij het bevorderen van een gezonde en stimulerende leeromgeving.

Wat is Leercultuur?

Leercultuur verwijst naar de gezamenlijke waarden, overtuigingen en gedragingen die de leeromgeving van een school vormgeven. Het omvat de manier waarop leerlingen, docenten en andere medewerkers met leren omgaan, hoe kennis wordt gedeeld en hoe de school als geheel onderwijsprioriteiten stelt. Een sterke leercultuur bevordert niet alleen academisch succes, maar ook de persoonlijke ontwikkeling en het welzijn van de leerlingen.

De Rol van Middenmanagers

Middenmanagers in het voortgezet onderwijs omvatten functies zoals teamleiders, afdelingshoofden en coördinatoren. Zij bevinden zich vaak tussen het schoolbestuur en het docententeam en hebben daardoor een unieke positie om de leercultuur te beïnvloeden. Hun rol kan op verschillende manieren bijdragen aan een positieve leercultuur:

1. Leiderschap en Visie

Middenmanagers kunnen een duidelijke visie en strategie ontwikkelen voor hun afdeling of team, die aansluit bij de bredere onderwijsdoelen van de school. Ze kunnen een cultuur van voortdurende verbetering en professionalisering bevorderen door regelmatig doelen te stellen en de voortgang te monitoren.

• Duidelijke Communicatie: Door een duidelijke en consistente boodschap te communiceren over de waarde van leren en ontwikkeling, kunnen middenmanagers bijdragen aan een gedeeld gevoel van doel en richting binnen hun team.
• Inspireren en Motiveren: Door positieve en inspirerende leiderschapstechnieken te gebruiken, kunnen middenmanagers hun teams motiveren om zich in te zetten voor het verbeteren van de leercultuur.

2. Ondersteuning en Professionalisering

Middenmanagers hebben een belangrijke rol in de professionele ontwikkeling van docenten. Ze kunnen zorgen voor gerichte ondersteuning en training die gericht is op het verbeteren van onderwijsmethoden en -strategieën.

• Training en Workshops: Het organiseren van workshops en trainingssessies kan docenten helpen bij het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden en pedagogische benaderingen.
• Feedback en Coaching: Door regelmatige feedback en coaching te bieden, kunnen middenmanagers docenten begeleiden in hun professionele groei en ontwikkeling.

3. Bevorderen van Samenwerking

Een sterke leercultuur wordt vaak gekenmerkt door een hoge mate van samenwerking en teamwerk. Middenmanagers kunnen deze samenwerking bevorderen door een omgeving te creëren waarin docenten en andere medewerkers regelmatig met elkaar communiceren en samenwerken.

• Teamvergaderingen: Het faciliteren van regelmatige teamvergaderingen kan zorgen voor een open dialoog over onderwijspraktijken en uitdagingen.
• Interdisciplinair Werk: Het aanmoedigen van interdisciplinair werk en samenwerking kan leiden tot innovatieve benaderingen en een rijkere leerervaring voor leerlingen.

4. Creëren van een Positieve Leeromgeving

Middenmanagers kunnen ook invloed uitoefenen op de fysieke en emotionele leeromgeving van de school. Een positieve en ondersteunende omgeving kan het welzijn van zowel leerlingen als docenten verbeteren en bijdragen aan een sterkere leercultuur.

• Omgeving en Middelen: Zorgdragen voor goed uitgeruste leeromgevingen en toegang tot noodzakelijke middelen kan bijdragen aan een meer stimulerende leerervaring.
• Emotionele Ondersteuning: Het bevorderen van een cultuur van respect en empathie kan helpen bij het creëren van een veilige en ondersteunende leeromgeving voor leerlingen en medewerkers.

Strategieën voor Effectieve Middenmanagers

Om de leercultuur effectief te beïnvloeden, kunnen middenmanagers enkele strategische benaderingen overwegen:

1. Visie en Doelen

Ontwikkel en communiceer een duidelijke visie voor de afdeling of het team die aansluit bij de bredere onderwijsdoelen van de school. Zorg ervoor dat alle teamleden de visie begrijpen en zich ermee kunnen identificeren.

• Strategische Planning: Stel concrete doelen en strategieën vast om de visie te realiseren en monitor de voortgang regelmatig.
• Transparantie: Wees open en transparant over beslissingen en veranderingen, en betrek teamleden bij het proces.

2. Professionele Ontwikkeling

Investeer in de professionele ontwikkeling van teamleden door middel van gerichte trainingen en coaching. Zorg ervoor dat de aangeboden professionele ontwikkeling aansluit bij de behoeften en interesses van de docenten.

• Opleidingsbehoeften: Identificeer opleidingsbehoeften door middel van observaties, feedback en gesprekken met teamleden.
• Aanpassing en Flexibiliteit: Wees bereid om trainingsprogramma’s en ontwikkelingsactiviteiten aan te passen op basis van de feedback en behoeften van de docenten.

3. Samenwerking en Communicatie

Stimuleer een cultuur van samenwerking door het organiseren van gezamenlijke activiteiten en het bevorderen van open communicatie.

• Netwerken en Partnerschappen: Moedig het opbouwen van netwerken en partnerschappen met andere scholen en instellingen aan.
• Interne Communicatie: Faciliteer open communicatiekanalen binnen de afdeling en zorg voor regelmatige updates en informatie-uitwisseling.

4. Ondersteuning en Motivatie

Ondersteun teamleden door erkenning en waardering te tonen voor hun bijdragen en prestaties. Zorg voor een omgeving waarin medewerkers zich gewaardeerd en ondersteund voelen.

• Erkenning: Geef regelmatig erkenning voor de inzet en prestaties van teamleden.
• Motivatie: Bied mogelijkheden voor professionele groei en ontwikkeling om de motivatie en betrokkenheid van medewerkers te verhogen.

Conclusie

Middenmanagers in het voortgezet onderwijs hebben een aanzienlijke invloed op de leercultuur binnen hun scholen. Door effectief leiderschap te tonen, professionele ontwikkeling te bevorderen, samenwerking te stimuleren en een positieve leeromgeving te creëren, kunnen zij bijdragen aan een sterkere en meer ondersteunende leercultuur. Het implementeren van strategische benaderingen en het aanpassen van hun aanpak aan de specifieke behoeften van hun teams kan middenmanagers helpen om een blijvende impact te maken op de onderwijsomgeving en de leerresultaten van hun leerlingen te verbeteren.

Geraadpleegde bronnen

• Bolhuis, S.M., & Simons, P.R.J. (1999). Leren en werken. Deventer: Samsom
• De Waal, V. (2014). De vooruitgeschoven middenvelder: De innovatiekracht van middenmanagers van welzijnsorganisaties met het oog op actief burgerschap. Amsterdam: Boom Lemma Uitgevers.
• Fullan, M. (2015). Leadership from the Middle. Education Canada, 55(4), 22-26.
• Harris, A., & Jones, M. (2010). Professional Learning Communities in Action. London: Leannta Press.
• Kallenberg, A. J. (2013). Prisma van de verandering? De rollen van academische middenmanagers bij strategische innovaties in het hoger onderwijs. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
• Oberon, Kohnstamm Instituut, & ICLON (2014). Leren met en van elkaar. Onderzoek naar de professionele leercultuur in het voorgezet onderwijs. Utrecht: Oberon.
• Oomen, C., Van Hooijdonk, M., & Smit, K. (2014). De lerende organisatie: Wat is het en hoe geef je er vorm aan? Resultaten van een onderzoek op twaalf Nederlandse scholen voor voortgezet onderwijs. Utrecht: Universiteit Utrecht.
• Robbers, S., & Vermeulen, M. (2018). Collectieve vormen van leren en professionaliseren in lerende organisaties. Heerlen: Welten-instituut - Open Universiteit.
• Verbiest, E., Teurlings, C., Ansems, E., Bakx, A., Grootswagers, A., Heijmen-Versteeg, I., Jongen, T.H., & Uphoff, W. (2005). Collectief leren en de rol van de schoolleider, verbinden van schoolontwikkeling en professionalisering. Basisschoolmanagement, 18, 26-35.
• VO-academie. (2015). Leren van lead & learn. Effectieve intervisie voor middenmanagement in het voortgezet onderwijs. Utrecht: VO-academie.
• Waslander, S., Dückers, M.  & Van Dijk, G. (2012). Professionalisering van schoolleiders in het voortgezet onderwijs: Een gedeeld referentiekader voor dialoog en verbetering. Tilburg: Leadership Development Centre TiasNimbas Business School en IVA beleidsonderzoek en advies.
• Wieland, J. M. (2018). Waar blijft de middenmanager? Een onderzoek naar de strategische rol van team en afdelingsleiders in het voortgezet onderwijs. Masterscriptie. Utrecht: Universiteit Utrecht/VO raad.
• Wooldridge, B., Schmid, T., & Floyd, S. W. (2008). The middle management perspective on strategy process: Contributions, synthesis, and future research. Journal of management, 34(6), 1190-1221.