Werken in een kleuterwereld - met juf Bianca

>> Werken in een kleuterwereld direct bestellen.

Hoe kun je kleuters volgen en stimuleren in hun ontwikkeling? Bianca Antonissen - beter bekend als Juf Bianca - verwoordt haar ideeën in een praktisch boek: Werken in een kleuterwereld.

In vijf thema’s komen verschillende aspecten van de kleuterwereld aan de orde. Elk thema is onderverdeeld in vijf of zes korte hoofdstukjes. Kaders en blokjes met tips verlevendigen de tekst. Aan het eind van elk hoofdstuk staan reflectievragen en tips om verder te lezen: titels van boeken en sites die Bianca aanbeveelt.
Dit boek leent zich voor thematisch lezen – net wat je nodig hebt, pik je eruit.

In haar nieuwe boek komt ze net zo dichtbij als via haar site: praktisch en direct in gewone taal spreekt ze de lezer aan:

‘Ik zal je in dit boek dus niet vertellen hoe je het volgens mij moet doen. Liever laat ik je nadenken over waarom je iets doet en of die manier misschien nog beter kan.

In deze samenvattende bespreking volg ik min of meer haar stijl.

Thema 1 Wat kunnen kleuters al, en wat nog niet?

Zelfredzaamheid is onmisbaar en zo belangrijk voor kinderen: wat het kind kan, doet het zelf. Kijk kritisch rond in je lokaal om zelfredzaamheid te stimuleren door kleine veranderingen.
Spelen is belangrijker dan activiteiten in de kring waarbij de kinderen iets nieuws moeten leren. Door observatie van spel zie je wat kinderen bezighoudt en daar kun je op aansluiten in de kring en in de hoeken.
Het natuurlijk leren moet je niet in de weg staan door opmerkingen als:

1. Je mag niet vies worden
2. Loop eens door
3. Dat doe ik wel, dat kan jij nog niet
4. Zal ik je even helpen?
5. ‘Zet je stoeltje maar op je tafeltje’ – gebruik van verkleinwoorden.

Van vrij knutselen leren kinderen veel meer dan van een vastomlijnd eindproduct maken. Ze leren problemen oplossen, eindresultaten inschatten, uitproberen, doorzetten, fouten maken en opnieuw proberen.

“Laat de techniek eens de basis zijn van een knutselactiviteit, maar laat de kinderen vrij in WAT ze uiteindelijk knutselen. 

Thema 2 Kleuters en gedrag

In plaats van verkeerd gedrag bestraffen, is het beter goed gedrag te bekrachtigen. Zorg voor kansen voor het kind om het goede gedrag te laten zien. Aan het begin van het schooljaar werk je vooral aan routines: hoe zit je op je stoel, niet door elkaar praten. Dit kan even tijd nodig hebben.
Het gaat erom een goede houding en sfeer te creëren in de klas. Een regel daarover kun je ook vastleggen op papier. Ook al kunnen kleuters nog niet lezen, toch geeft het houvast, je kunt er naar wijzen. Bijvoorbeeld:

We willen elkaar geen pijn doen, maar als het toch gebeurt, dan zorgen we voor elkaar.

Thema 3 Hoe jonge kinderen leren

In ervaringsgericht leren staat betrokkenheid centraal. Hoe zorg je voor betrokkenheid? Heb oog voor de interesses van de kinderen en speel daarop in. Betrek ze bij het bedenken van thema’s. Ga op zoek naar ervaringen van kinderen met het onderwerp, vertaal het naar het dagelijks leven. De kunst is daarna op zoek te gaan naar materialen die je kunt koppelen aan je thema en de doelen.

Onderwijs aan kleuters is niet een verzameling van doelgerichte activiteiten, maar eerder het volgen en stimuleren van de ontwikkeling.

Hebben we als leerkracht kleutermethodes nodig? Dat hangt er vanaf hoe je ermee om wilt gaan. Het is goed dat je als leerkracht vertrouwen hebt in je eigen kunnen. Probeer je bij de doelen vooral voor te stellen hoe de kinderen ze spelenderwijs kunnen behalen.
Kleuters hoeven nog geen letters te leren. Geef ze wel een rijk aanbod in de letterhoek, taalhoek en schrijfhoek aan materialen.

Thema 4 Slimme kleuters

Soms hebben kinderen – tijdelijk – een ontwikkelingsvoorsprong. Er zijn tenslotte ook zoveel verschillen tussen kinderen en ze hebben allemaal hun eigen ontwikkeling. Een ontwikkelingsvoorsprong zegt nog niets over het kind zelf. Hoogbegaafdheid is bij kleuters lastig vast te stellen. Soms wijken interesses zover af van de gemiddelde kleuter, dat er in de kleuterklas weinig ruimte is om aan de kennishonger van het hoogbegaafde kind tegemoet te komen. Vroeg signaleren is belangrijk.

Welke vragen zetten kinderen aan het denken? Pas er voor op een soort wandelende toets te zijn met alleen gesloten vragen. Met de twintig verschillende soorten vragen van Denksleutels (Tony Ryan in Thinkers Keys) breng je variatie aan in je vragen.

Sommige mensen zijn tegen ‘goed zo!’ als compliment. Het valt namelijk niet onder productgerichte feedback en ook niet onder procesgerichte feedback. Eigenlijk kan een kind er niet zoveel mee. Complimenten geven even een goed gevoel maar brengen kinderen niet verder in het leren. De mindset van het kind is belangrijk, dus probeer een groeimindset te stimuleren. Probeer onderpresteren te voorkomen.

Een kind dat zich eenmaal aangepast heeft, is moeilijk te verleiden tot een groeimindset

Hoogbegaafde kinderen die in spelen niet meer voldoende uitgedaagd worden, kun je andere activiteiten aanbieden. In de kleuterklas zijn genoeg activiteiten te vinden waarbij het kind leert structureren, plannen en organiseren. Zo ondersteun je het hoogbegaafde kind. Probeer wel -door middel van een goed signaleringsinstrument en informatie van de ouders – zeker te weten dat je met een hoogbegaafd kind te doen hebt.  

Thema 5 Het kleuterlokaal inrichten

Tien tips voor het opruimen van het klaslokaal helpen je aan het eind van het schooljaar de klas klaar te maken voor een nieuwe start.
Denk ook na over de vraag: hoeveel tijd van de dag zit je in de kring? Vlaamse kleuterklassen spreken vaak over de onthaalhoek: voor ieder kind een plekje om te zitten maar het kan ook een bank of kleed zijn. Vraag je af of de kring niet teveel ruimte in beslag neemt en wat je eigenlijk écht belangrijk vindt. Als je vindt dat je te weinig ruimte hebt, zijn er dan niet teveel tafels? Kun je iets combineren? Vraag je af wat er uit kan om te minimaliseren in je klaslokaal. Probeer niet alles te bewaren en te verzamelen omdat je overal wel een educatieve waarde in ziet. En tover je klas niet om in het jasje van een thema omdat ouders het zo leuk vinden of omdat je er zelf plezier in hebt.

‘Elk voorwerp in je klas moet een toegevoegde educatieve waarde hebben. (…) Kinderen gaan niet meer spelen met meer spullen.

Recensie

De ondertitel zegt het al: reflecteren op je handelen als kleuterleerkracht. Dat is wat Bianca Antonissen wil bereiken bij leerkrachten. Ze doet dat op een manier die je kritisch leert kijken naar alles wat je misschien al jaren zo doet en waar je helemaal aan gewend bent. Want waarom doe je de dingen zoals je ze doet? En: help je het kind daarmee verder in zijn ontwikkeling?

Voor Bianca Antonissen staat spelen helemaal centraal in de ontwikkeling van de kleuter. Ze heeft een duidelijke mening, maar het is niet zo dat de auteur haar mening wil opdringen: ze wil alleen dat je nadenkt waarom je bepaalde dingen zo doet en of ze echt bevorderen wat jij wilt.

Dit leuk vormgegeven boek leest vlot. De praktische insteek maakt het voor iedereen toegankelijk. De onderwerpen zijn breed, gevarieerd, concreet en herkenbaar voor elke kleuterleerkracht. Het is duidelijk: hier spreekt een kleuterjuf met jarenlange ervaring!

N.a.v. Bianca Antonissen, Werken in een kleuterwereld - Reflecteren op je handelen als kleuterleerkracht - Leuker.nu 2018, 121 pag,

Bestellen

Het boek Werken in een kleuterwereld is te bestellen via: