Kunstintegratie als betekenisgeving

Het maken van de verbinding met kunst blijkt kinderen te helpen om de stof beter te begrijpen doordat ze er actief betekenis aan geven. Deze conclusie deed de Amerikaanse onderzoekster Patricia Lynch. Zij observeerde op een kunstmagneetschool hoe muziek, drama, beeldende kunst en beweging werden geïntegreerd met andere vakinhouden en keek daarbij specifiek naar het proces van betekenisgeving.

Communicatie en nieuwe perspectieven

Door vier weken lang aanwezig te zijn tijdens lessen wilde Patricia diep doordringen tot de complexiteit van de kunstzinnige leerervaringen. Ze observeerde en sprak met de kinderen, en interviewde de schoolleider en de vier vakdocenten van de school. Ze keek naar kunst als manier van communiceren, anders dan taal. Haar uitgangspunt was dat kunst in potentie het geven van betekenis aan de wereld zou kunnen verhogen. Kunst leidt kinderen naar onbekende of lastige paden, en geeft hen tegelijkertijd een duwtje in de rug om een bepaalde inhoud vanuit nieuwe perspectieven te bekijken.

Van ontwerp tot evaluatie

Groepsleerkrachten maakten per serie lessen een plan met daarin alle leerdoelen. Op basis hiervan ontwierpen de vakdocenten de geïntegreerde lessen vanuit hun discipline, met een of meer van deze doelen voor ogen:

• Om enthousiasme te creëren voor de start van een nieuwe lessenserie;
• Om concepten die kinderen al geleerd hadden te versterken;
• Om inhoud te verrijken en een nieuwe laag van betekenis toe te voegen.

Samen voerden ze de lessen uit en deden ze de evaluatie.

Hoe kunst leren ondersteunt

Hoe ondersteunde kunstintegratie het leren van leerlingen? Uit reflectiegesprekken met de kinderen (10-11 jaar oud) bleken vier dingen:

1. Kunstintegratie liet ruimte voor meerdere perspectieven op de lesstof;
2. Kunstintegratie hielp om een veilige sfeer te creëren waarin risico genomen kon worden;
3. Kunstintegratie liet zien dat leren een plezierige ervaring kan zijn;
4. Kunst en andere vakken in het curriculum vielen vaak op natuurlijke wijze samen.

Kunst als manier van weten

Wanneer kunst en ‘andere’ inhoud elkaar aanvullen stimuleert integratie het leren. Het maakt de lessen aansprekend. Het verweven met kunst dompelt leerlingen intellectueel, emotioneel en fysiek onder in de leerervaring. Integratie laat kinderen hun handen, lichaam en stem gebruiken op betekenisvolle manieren. Op kunstzinnige wijze uitdrukking geven aan wat je geleerd hebt maakt kinderen bovendien verantwoordelijk voor hun leren, omdat ze ‘gedwongen’ worden doordachte en bewuste besluiten en keuzes te maken om te communiceren wat ze weten. 

De integratie met kunst bleek ook een sociaal inclusieve ervaring voor kinderen. Leerlingen waren vrij om samen te werken en materialen en ideeën van elkaar te lenen. Leerlingen die normaal niet zo goed meekwamen, omdat ze taal misten, konden andere vormen van communicatie gebruiken om te laten zien wat ze kunnen en weten.   

Investeer in samenhang

De enige beperkende factor voor kunstintegratie bleek tijd. Het creëren van samenhang in doelen, en tussen inhouden, vergt samenwerking en kost voorbereidingstijd. Toch lijkt het zonde om kunst vanwege tijdgebrek alleen maar te gebruiken als verfraaiing van het curriculum. De integratie met kunst biedt juist veel aanknopingspunten voor samenhangend onderwijs dat ieder kind positief raakt.