It takes a schoolclass to raise a child

Met het boek “It Takes a Village: And Other Lessons Children Teach Us” van Hillary Clinton in 1996 kreeg het Afrikaanse spreekwoord “It takes a village to raise a child” grote bekendheid. Ook in Nederland gebruiken we het om te duiden dat we de impact op de ontwikkeling van een kind door de omgeving (individuen, groepen) groot is en we die omgeving moeten inzetten bij het opvoeden van kinderen. Overigens, in 2016 deed de Amerikaanse National Public Radio (NPR) onderzoek naar de oorsprong van het spreekwoord, maar kon het spreekwoord niet lokaliseren in Afrika. Academici reageerden daarop dat het spreekwoord de geest van verschillende Afrikaanse culturen weergeeft.

Dit wordt onderstreept met vergelijkbare Afrikaanse spreekwoorden¹: “Omwana takulila nju emoi” (“Een kind groeit niet alleen op in één huis”), “Omwana taba womoi” (“Een kind behoort niet tot één ouder of huis”), ‘Omwana ni wa bhone’, (“ongeacht de biologische ouders van een kind, de opvoeding behoort tot de gemeenschap”) en “Asiye funzwa na mamae hufunzwa na ulimwengu” (“Wie niet door de moeder wordt onderwezen, zal met de wereld worden onderwezen”).

Die verantwoordelijkheid voor elkaars kinderen zit de Afrikanen kennelijk in het bloed.

En misschien houden we daar in ons land wat minder van: want wij hechten aan autonomie, zelf keuzes kunnen maken en opkomen voor jezelf en dus ook voor je eigen kinderen.

Van buiten

In mijn werk als expert op het gebied van ouderbetrokkenheid interview ik veel ouders op allerlei scholen. Onlangs had ik een gesprek met twee moeders die pas waren geïmmigreerd naar Nederland, de een kwam van Sint Maarten en de ander van Aruba. Met hun frisse blik van buiten merkten zij op dat hun indruk was dat in Nederland zoveel aandacht wordt gegeven aan het zelfstandig maken van kinderen, ook op de school van hun kinderen. Zij waren gewend dat zij op school “er veel meer bij hoorden”, dat ze samen met de andere ouders een groep vormden om hun kinderen heen.

Op een andere school waar ik onlangs interviewde, viel het mij op dat veel ouders in groep 8 elkaar niet kenden.

Het was een school in een klein dorp aan de oostgrens van Nederland, bijna de helft waren autochtone ouders, de rest import waarvan een deel net over de grens in Duitsland. De enige school in het dorp, maar ouders kenden elkaar eigenlijk alleen wanneer hun kinderen met elkaar spelen.

Onderzoek

Er zijn onderzoeken die zich richten op sociale netwerken binnen scholen. Deze studies maken duidelijk dat de relatie tussen ouders binnen de school van positieve invloed is op de betrokkenheid van ouders bij de schoolontwikkeling van hun kind. Als er sprake is van een sociaal netwerk waar ouders deel van uitmaken zijn zij namelijk actiever betrokken bij de schoolontwikkeling van hun kind (Sheldon, 2002; Curry & Adams, 2014; Curry & Holter, 2019).

Laten we bij de klas beginnen

“It takes a village to raise a child.” Dat is een groot streven, maar wat verstaan we in Nederland dan onder “village”? Als een kind niet in een dorp woont, gaat het dan om de wijk of bijvoorbeeld het netwerk van familie en/of professionals?

Misschien moeten we kleiner beginnen: “It takes a schoolclass to raise a child.”

Dat vraagt gezien bovenstaande voorbeelden al genoeg aandacht. Want het is logisch dat veel ouders elkaar niet meer kennen op school nu we ook deel uitmaken van allerlei online netwerken, zoals Facebook, groepen in WhatsApp van familie of vrienden waarbij het niet meer uitmaakt waar je woont. “It takes a schoolclass to raise a child”, waarbij de norm dan is: “Ouders binnen de groep kennen elkaar en elkaars kinderen.”² Waarom dat nodig is? Door de verhalen van hun eigen kind kan een eenzijdig beeld ontstaan over kinderen die “altijd raar doen.” Als ouders elkaars verhalen niet kennen, voelen ze zich niet verantwoordelijk voor de groep en komen ze alleen op voor hun eigen kind. Je moet dan als school ook niet vreemd opkijken dat ouders eisen stellen dat een bepaald kind naar het speciaal onderwijs moet, omdat hun kind “zo lijdt” onder zijn klasgenoot.

Als ouders geen weet hebben van de moeiten van elkaars kinderen, voelen ze zich niet zo gauw verantwoordelijk om hun eigen kind eens te stimuleren een klasgenoot die normaal nooit gekozen wordt uit te nodigen voor een verjaardag. Voor kinderen is het belangrijk dat er om hen heen een stevige community ouders per groep wordt gevormd. Leerkrachten zijn ‘slechts’ voorbijgangers voor één of twee jaar. Ouders vormen meestal acht jaar lang een groep.

Hoe bouw je een community met ouders?

Vier iets of eet regelmatig met ouders en hun kinderen van de klas (dus niet de hele school), kinderen nemen hun ouders wel mee. Bovendien kent een dergelijke bijeenkomst niet zo’n hoge drempel als bijvoorbeeld een informatieavond. Daar blijven bijvoorbeeld niet-Nederlands sprekende ouders weg, omdat ze veel niet begrijpen. Of ouders die geen prettige herinneringen aan hun eigen schooltijd hebben en bang zijn dat ze weer in dat akelige klaslokaal iets moeten zeggen. Het mooie van vieren en eten is: iedereen kan het!

Ten slotte

De kern van ouderbetrokkenheid is wat mij betreft: “Samen verantwoordelijk, verantwoordelijk voor elkaar.”  Volwassenen die voor kinderen het voorbeeld zijn hoe een samenleving hoort te functioneren. Geen ouders die klant of consument zijn, daarmee versterken we het individualistisch opkomen voor je eigen kind. Maar ouders die niet alleen het welzijn van hun eigen kind, maar ook dat van klasgenoten voor ogen hebben.

Bronnen

• Curry, K., & Adams, C. (2014). Parent social networks and parent responsibility: Implications for leadership. Journal of School Leadership, 24(5), 918-948.
• Curry, K. A., & Holter, A. (2019). The Influence of Parent Social Networks on Parent Perceptions and Motivation for Involvement. Urban Education, 54(4), 535–563.
• Sheldon, S. B. (2002). Parents’ social networks and beliefs as predictors of parent involvement. The Elementary School Journal, 102(4), 301-316.

¹Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/It_takes_a_village (geraadpleegd op 4 maart 2021)

²Standaard 3 van ‘De Nieuwe Standaarden Ouderbetrokkenheid’ © Peter de Vries 2020