Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden

>> Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden direct bestellen.

In Nederland zijn er ruim 30.000 kinderen in de basisschoolleeftijd die van zichzelf zeer makkelijk leren, hoewel dat niet altijd blijkt uit hun schoolresultaten. In het boek 'Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden' geeft Dr. Willy de Heer een beknopt overzicht van wetenschappelijke kennis over het onderwijs aan deze kinderen. De uitgave is een bewerking van een deel van haar proefschrift 'Gelijkheid troef'. (2017).

Het begrip zeer makkelijk lerend of hoogbegaafd wordt in dit boek gedefinieerd als: het beschikken over een zeer hoge algemene intelligentie die kan worden uitgedrukt in een IQ-score die hoger is dan 130. Deze IQ-score is echter niet absoluut en een intelligentietest is ook niet persé nodig om te kunnen inschatten of een kind zeer makkelijk lerend is. Als een leerling een leervoorsprong van twee leerjaargroepen of meer heeft, dan is dat een belangrijke aanwijzing dat dit kind tot de groep zeer makkelijk lerenden behoort. Het kan echter zijn, dat deze leervoorsprong op latere leeftijd niet meer zo zichtbaar is. Van belang is dan om te achterhalen hoe de ontwikkeling van het kind verliep vóórdat het naar school ging.

Wanneer de schoolgang van een leerling problematisch is verlopen, dan is extra alertheid op zijn plaats. Door de problemen die het kind heeft meegemaakt en/of de leer- en gedragsproblemen die het heeft ontwikkeld, kan het kind minder goede leervorderingen laten zien dan verwacht. Ook kan de score op een intelligentietest een verkeerd beeld geven van de capaciteiten van het kind. De score geeft dan weer wat het kind laat zien òndanks het feit dat de leerling zich niet in ideale omstandigheden bevindt. Zo’n score kan (enorm) verbeteren als de onderwijssituatie wordt aangepast aan de leerbehoeften van het kind.

Gebleken is dat voor zeer makkelijk lerende of hoogbegaafde kinderen aanpassing van het onderwijs noodzakelijk is. Pas dan kan het kind zich volledig ontplooien.

Wordt het onderwijs niet aangepast, dan ontwikkelen leerlingen die van zichzelf zeer makkelijk leren leer- en gedragsproblemen. Deze kunnen tot uiting komen in onderpresteren, een stagnerende ontwikkeling, blijvend motivatieverlies, verveling, sociale en emotionele problemen, depressieve stoornissen en psychische problemen. Deze problemen kunnen zeer ernstig zijn of worden. Daarom moeten leerlingen die deze problemen ontwikkelen zo snel mogelijk in hun leerbehoeften worden voorzien.
De problemen en ervaringen die kinderen op school en bij het leren opdoen, beïnvloeden niet alleen hun functioneren op de basisschool, maar ook hun functioneren tijdens een vervolgopleiding en bij het vinden van aansluiting in de maatschappij. Als zij niet goed worden begeleid, kunnen zij uiteindelijk uitvallen uit het onderwijssysteem.

Om leer- en gedragsproblemen te voorkomen, is het noodzakelijk dat vanaf de eerste schooldag wordt tegemoet gekomen aan de leerbehoeften van de leerlingen. Dit is essentieel, omdat de leerkracht dan direct kan aansluiten op het ontwikkelingsniveau van het kind. Veel zeer makkelijk lerenden passen zich namelijk snel aan de verwachtingen van anderen aan. Zij kunnen ook in verwarring raken als zij merken dat zij anders zijn dan hun klas- en leeftijdsgenoten. Het is voor hen dan moeilijk om aansluiting bij anderen te vinden, iets dat ook voor deze leerlingen essentieel is.

Daarom is vroege signalering van zeer makkelijk lerenden van groot belang.

Naast vroegsignalering is ook aanpassing van het onderwijs essentieel. Cognitieve uitdagingen als versnelling en kwalitatieve verrijking zijn hierbij belangrijke instrumenten, maar ook een positief ingestelde en begrijpende omgeving is essentieel. In zo’n omgeving kan het maken van sociale contacten worden gestimuleerd. Tenslotte is persoonlijke ondersteuning en begeleiding voor deze leerlingen een belangrijk aandachtspunt.

Waarom wordt de hiervoor genoemde kennis over het onderwijs aan zeer makkelijk lerende leerlingen nog steeds nagenoeg niet wordt toegepast in het basisonderwijs? Hiervoor zijn twee redenen te noemen, zo is uit onderzoek gebleken. In het basisonderwijs beschikt men slechts in beperkte mate over wetenschappelijke kennis over onderwijs aan zeer makkelijk lerenden. Daarnaast wordt aanpassing van het onderwijs aan zeer makkelijk lerenden gehinderd door omgevingsfactoren, als gebrek aan tijd, geld en gebrek aan geschikte leermiddelen.

Het is echter noodzakelijk dat hierin verandering komt. Als leerkrachten, schoolmanagement en het schoolbestuur kennis nemen van wetenschappelijke kennis over zeer makkelijk lerenden en deze toepassen in de praktijk, dan komt dit niet alleen ten goede aan de ruim 30.000 zeer makkelijk lerenden maar ook aan de ruim 90.000 makkelijk lerenden. Deze laatste groep heeft eveneens aangepast onderwijs nodig.
Om deze kennis te kunnen benutten zijn logischerwijs ook tijd, geld en leermiddelen nodig. Het onderwijsbeleid moet hierin structureel voorzien.

Om dit te verwezenlijken is het noodzakelijk dat de heersende ideeën in de samenleving over zeer makkelijk lerenden naar de realiteit worden bijgesteld.

Het ìs namelijk niet zo dat er toch wel uitkomt wat erin zit en dat deze leerlingen er toch wel komen. Heel veel onderzoek heeft dit aangetoond.

Onderwijs dat onvoldoende is aangepast, heeft niet alleen grote consequenties voor de vele duizenden zeer makkelijk lerende leerlingen zelf en hun gezins- en familieleden. Het heeft ook grote gevolgen voor de samenleving als geheel.
Vele van deze leerlingen kunnen zich namelijk blijvend niet meer op een positieve manier voor de samenleving inzetten. Hierdoor loopt niet alleen de samenleving materiële en immateriële opbrengsten mis, maar daarnaast kost het de maatschappij veel geld. Onvoldoende aangepast onderwijs leidt namelijk tot een grotere vraag naar jeugdzorg, gezondheidszorg en psychische hulpverlening. Kortom, onvoldoende aangepast onderwijs leidt tot een groter beroep op schaarse middelen.

Recensie:

Dit boek zet je als lezer op een fundamentele manier aan het denken over onderwijs en de vooronderstellingen die eraan ten grondslag liggen. Omdat het een samenvatting geeft over de wetenschappelijke kennis van onderwijs aan makkelijk lerenden of hoogbegaafden, gaat het in op verschillende visies op hoogbegaafdheid. Je ziet daardoor dat het huidige denken van de samenleving over onderwijs aan hoogbegaafden, gedragen wordt door bepaalde aannames. Dr. Willy de Heer laat bijvoorbeeld zien hoe de huidige spraakverwarring rond begrippen als talenten, vaardigheden en vermogens min of meer een gevolg zijn van de meervoudige intelligentietheorie van Gardner. En ook hoe deze spraakverwarring gevolgen heeft voor het onderwijs.

Kritisch zijn ook de gedachten die Dr. Willy de Heer meegeeft over het gelijkheidsdenken in het onderwijs. 'Iedereen is gelijk' is een motto dat in een egalitaire samenleving als in Nederland stevig verankerd is. Vanuit politiek perspectief betekent dit het 'bieden van gelijke onderwijskansen door een gelijk aanbod aan alle leerlingen.' Vanuit wetenschappelijk perspectief wordt egalitair onderwijs omschreven als onderwijs 'waarin iedere leerling zijn eigen cognitieve mogelijkheden moet kunnen benutten, ongeacht zijn sociale, economische, religieuze of etnische achtergrond.' Het is duidelijk dat Dr. Willy de Heer een pleidooi voert voor het laatste, om zo tegemoet te komen aan de behoeften van de zeer makkelijk lerenden. Als zij voldoende uitdaging krijgen, voorkomt dat leer- en gedragsproblemen en daar is niet alleen deze minderheidsgroep zelf maar uiteindelijk de hele maatschappij bij gebaat.

Kortom, een toegankelijk en vlot leesbaar boek niet alleen voor mensen die te maken hebben met zeer makkelijk lerenden, maar voor iedereen die over onderwijs nadenkt.

N.a.v. Willy de Heer, Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden; Een overzicht van de wetenschappelijke kennis, Uitgeverij Eburon, Delft, 2019


 

Bestellen

Het boek Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden is te bestellen via: